 |
| Üzeyir Hacıbeyov 1875-1948 |
ÜZEYİR HACIBEYOV KİMDİR?
Çok büyük bir azerbaycan sanatçısıdır. Azerbaycan milli marşını besteleyen ünlü müzisyendir. Sovyet egemeliğinde başlayan ruslaştırma döneminden önce adının,
Üzeyir Hacıbeyli,
Üzeyir Hacıbeyzade ve de
Üzeyir Hacıbeyoğlu olarak söylenip yazıldığı olmuş, Sovyet döneminde ise ,
Üzeyir Hacıbeyov olmuş.
Üzeyir Hacıbeyov’un sahnelediği
“Leyla ile Mecnun operası” doğu ülkelerinde bestelenen ilk opera olarak tarihe geçmiştir. Müzikleri bazen ağır folklorik ezgiler içerse de dönemin şartlarına göre oldukça özgün ve çoksesli motifler içerir. Bestelerine kendisi de söz yazdıgından özellikle Fuzili’den yararlandığı bölümler oldukça etkileyicidir. Meşhur
Köroğlu operasının premiyerinde, rivayet edildiğine göre, herkes Hacıbeyov'u kutlayıp 'böyle bir opera daha yazmalısın!' diye memnuniyetlerini belli ederken Stalin gür bir sesle hayır! diye seslenmis, kısa bir sessizlikten ve Stalin'in beğenmedigi korkusundan sonra, 'hayir, değil bir, en az elli opera daha yazmalısın bunun gibi' diye memnuniyetini dile getirdigi söylenir. Ayrica Ezginin Günlügünden dinledigimiz meshur "Gülçehre" parcası
“Arşın Mal Alan” adlı operada geçmektedir ve yorum Ezginin Günlüğü’nün yorumu ile aynıdır, tek farkla bu opera 1913 yılında bestelenmistir. Bu arada
Arşın Mal Alan Operası da görücü usulu ile evlenmeye karşı olan bir eserdir ki o dönemde gençlerimizi kötü yola saptırıyor gerekçesi ile epey eleştirilmiştir.
(Kaynak ekşi sözlük)
Hacıbeyov'un birçok ünlü eserinin, uluslar arası sahnelerde gösterildiğini hatta
"Arşın Mal Alan" Oyunu’nun 1959'dan beri Çin'de sahne Aldığını biliyor muydunuz? Bilmiyorsanız aşağıdaki gazete haberine bir göz atın
http://www.sondakika.com/haber-azeri-besteci-uzeyir-hacibeyov-un-arsin-mal-alan-2370065
Üzeyir Hacıbeyov çoğumuzun anonim olarak bildiği, Türkiye'de Milliyetçi Hareket Partisi tarafından benimsenen ve Ermenilerce de sahiplenilmeye çalışılan
“Çırpınırdı Karadeniz” şarkısının da bestecisidir. Bu şarkının sözleri ise yine bir Azerbaycan şairi olan ve Azerbaycan Milli marşını da yazan
Ahmet Cevat'a aittir.
ÇIRPINIRDI KARADENİZ
Sözleri 15 Kasım 1914 senesinde Osmanlının 1. Cihan savaşına iştirakini büyük bir heyecanla izleyen Azerbaycan‘ın milli şairi
Ahmet Cevat tarafından yazılmıştır.
1918 yılının başlarında ünlü Azerbeycan bestecisi ve fikir adamı Üzeyir Hacıbeyov tarafından,
Nuri Paşa komutasındaki Türk Ordu’sunun Azerbaycan Türklerini soykırımdan kurtarmak amacıyla Azerbaycan’a gönderilmesi nedeniyle bestelenmiştir.
Eser şiir şeklinde ilk kez 1919 senesinde
Ahmet Cevat‘ın ikinci şiir kitabı
“Dalğa” da çıkmıştır.
Şiirin el yazmasını
Ahmet Cevat Bolşevikler tarafından hapse atıldığı zaman, şairin birçok diğer eserlerin el yazmaları ile birlikte el konulduğu ve yakıldığı tahmin edilmektedir.
Eserin Üzeyir beyin el yazısıyla yazılmış notası da bulunmamaktadır.
“Çırpınırdı Karadeniz” in notasının 1918 senesinde dahi bestecinin evi Ermeniler tarafından yakıldığı zaman veya Azerbaycan halk cumhuriyeti kurulduktan sonra
Hacıbeyov İran’a zorunlu muhaciret ettiği dönemde kaybolduğu düşünülmektedir.
(Kaynak; Üzeyir Hacıbeyli Ev müzesi arşivi)
Hazırda kullanılan nota 1990 senesinde İTÜ Profösörü
Süleyman ŞENER tarafından
Üzeyir Hacıbeyov'un ev müzesine takdim edilmiştir.
“Çırpınırdı Karadeniz” eseri 1920 senesinden sonra Azerbaycan’da ilk kez 10 Mart 1992 senesinde
Ahmet Cevat’ın Cumhuriyet sarayında düzenlenen yüz yıllık jubile gecesinde seslenmiştir.
(Kaynak;Üzeyir Hacıbeyli ansiklopedisi Bakü 1996)
WIKIPEDIA’DA ÜZEYİR HACIBEYOV
Azeri besteci, bilim adamı, yazar, tercüman, orkestra şefi olarak tanılan Üzeyir bey bütün doğu aleminde opera´nın ilk yaradıcısıdır. Büyük muzik alimi olan
Üzeyir Hacıbeyli, Azerbaycan’da muzikbiliminin esasını koymuştur.
SSCB halk sanatçısı(1938),
Azerbaycan İlimler Akademisinin akademisyeni (1945),
Profesör (1940),
Stalin mükafatları sahibi (1941, 1946),
Azerbaycan Bestekarlar İttifakının başkanı (1938-1948),
Azerbaycan Devlet Konservatuvarının rektörü (1928-1929; 1939-1948),
Azerbaycan İlimler Akademisinin İncesanat Enstitüsünün müdürü (1945-1948) olmuştur
Şuşa kazasının
Ağcabedi köyünde döğdu, küçük yaşlarında ailesi
Şuşa şehrine göçtü ve ilk tahsilini burada Rus-Tatar okulunda aldı. İlk müzik eğitimini Azerbaycan halk müziğinin bilicisi olan dayısı
A. Aliverdibeyov'dan aldı. 1899-1904 yıllarında
Gori Öğretmen Lisesi'ne okurken keman ve teori dersleri aldı. Lisesi'ni bitirdikten sonra kısa bir süre
Hadrud köyünde (1904), daha sonra ise
Bakü'ye göçerek burada öğretmenlik yaptı, gazete ve dergilerde makaleler ve karikatürler yayınladı.
12 Ocak, 1908 yılında
Bakü'de
Hacı Zeynelabidin Tağıyevin tiyatro binasında sözlerini büyük şair
Füzuli´nin aynı ad altında yazmış olduğu eserinden alınan ve doğuda ilk opera olan
Leyla ve Mecnun operasını sahneledi. Daha sonra
"Şeyh Sinan" (1909),
"Rüstem İle Zöhreb" (1910),
"Şah Abbas ve Hurşid Banu" (1912),
"Kerem ile Aslı" (1912),
"Harun ve Leyla" (1915) adlı operalarını ve
"Karı ile Koca" (1909, 1910'da sahnelendi,
"O Olmazsa Bu Olsun"
"Meşhedi İbad" (1910, 1911'da sahnelendi) ve
"Arşın Mal Alan" (1913) adlı müzikli komedileri besteledi.
"Köroğlu" operasını 1937 yılında besteledi
1911 yılında müzik eğitimini önce
Moskova'da ve daha sonra
St. Petersburg Konservatuvarında sürdürdü.
1921'de
Bakü'de Azerbaycanlı oğrenciler için ilk müzik okulu olan Azerbaycan Devlet Türk Müzik Okulunu kurdu. Okul 1926 yılında Azerbaycan Devlet Konservatuvarına katıldı. Hacıbeyov'un Azeri halk müziğinin esasları ile ilgili eserleri okullarda ders kitapları olarak okutulmaktadır.
Doğduğu
18 Eylül Azerbaycan'da
Müzik Günü'dür.
HACIBEYOV ANITI
Ben görmedim ama yolu Sumgait şehrine düşenler Üzeyir Hacıbeyov caddesinde inşa edilen Üzeryir Hacıbeyov’un abidesini görmüşlerdir.
Anıtın bulunduğu meydanın eni 23 metre, uzunluğu ise 61 metredir. Sumgait şehirinin baş ressamı
Vakıf Nezirov’un imzasının bulunduğu
Ü. Hacıbeyov’un heykelin yüksekliği 12 metre, taban boyu 7,5 x 7,5 metrelik siyah granitle kaplanmıştır. Heykel etrafında Azerbaycan milli musiki aletlerinin tasviri de yapılmıştır.
Bestecinin eserlerini satın almak, opera metinlerini okumak veya daha fazla bilgi edinmek için
http://www.hajibeyov.com/
